جغرافیای نظامی
مقدمه
جغرافيا در سازمان زندگي بيش از پيش به علوم رياضي وابسته است. در اين مکتب جغرافيا علم مطالعه پراکندگي فضاهاي زندگي و وابستگي هاي مکاني است. در اينجا، مفاهيم مکان و پراکندگي، اساس کار جغرافي دانان مي باشد.
چون جغرافيا به تفاوتهاي موجود به ميان عوامل طبيعي و انساني و نيز روابط انسان و محيط تأکيد و توجه دارد، تحليلهاي ناحيه اي با نگرشهاي مکاني و اکولوژي پياده ميگردد. جغرافياي نظامي که يکي از رشته هاي تخصصي جغرافياست، در جغرافياي ناحيه اي حضور فعال خود را نشان مي دهد و با برخورد عملي با مشکلات، نيازهاي نظامي را در برنامه هاي عملياتي و ستادي به صورت دقيق برطرف مي نمايد و در اجراي طرح هاي عملياتي بصورت بارزي ارائه طريق مي کند.
ايولاکست مي گويد: جغرافيا چه از نظر توصيفي و چه از نظر به اصطلاح طبيعي، با مشخصات اقتصادي، اجتماعي، جمعيتي و سياسي اش مي بايستي از جهت عملي و به عنوان يک قدرت دقيق در چهارچوب اعمالي که دستگاه حکومت براي کنترل تشکيلات مردم قلمرو خود و با جنگ انجام مي دهد، بايد مورد توجه قرار گيرد.
با توجه به تعاريف فوق، نقش جغرافياي نظامي در دفاع عامل و غير عامل بيشتر مشخص مي گردد که وسعت شکل و عمق و ديگر عوامل طبيعي در دفاع نقش خويش را عملي مي سازد و از طرفي عوامل انساني در دفاع عامل تأثير لازم را براي محيط نظامي اعمل مي کند. در اين راستا ايولاکست به تجزيه و تحليلهاي مختلف جغرافيايي که ارتباط نزديکي با عمليات نظامي دارد اشاره مي کند و به نام جغرافيا ستادهاي بزرگ نام مي برد که مي توان از آن به عنوان يک جغرافياي کاربردي نتيجه گرفت. در اين روند، مي توان تعريف نقش و قلمرو جغرافياي نظامي را بدست آورد. جغرافياي نظامي تأثير عوارض جغرافيايي يک منطقه را در حرکات نظامي که در آن منطقه اجرا شده و يا احتمال وقوع آن مي رود، تعيين و در داخل سرزمين يک حکومت مستقل، اثرات آن را نسبت به فعاليت هاي نظامي تشريح مي نمايد.
با توجه به تعريف فوق نقش جغرافياي نظامي در مسائل آفندي و پدافندي ملحوظ تر مي گردد.
ادامه مطلب...
کشور ايران بدليل قرار گرفتن بر روی کمربند آلپ- هيماليا (آلپايد)، جزء کشورهای لرزه خيز جهان محسوب شده و همواره در معرض يک تنش دائمی قرار دارد. اين کمربند محل برخورد صفحه اوراسيا با صفحه هند، عربستان و افريقا بوده و 15% کل انرژی آزاد شده توسط زلزله های جهان در طول اين کمربند آزاد می شود.
عامل اصلی اکثر زلزله های ايران، فشاری است از سوی صفحه عربستان به کشور ايران وارد می شود. علت اين فشاربازشدگی دريای سرخ بوده که از اليگوسن پايانی و ميوسن آغازی شروع شده و تا به امروز ادامه دارد. بدليل فشارهای وارد بر کشور ايران، اکثر گسلهای اين سرزمين، از نوع فشاری (معکوس يا راندگی) بوده و فعال يا دارای پتانسيل فعاليت هستنتد. گسلهای فشاری بدليل آنکه انرژی بيشتری را نسبت به ساير گسلها در خود ذخيره کرده و بصورت ناگهانی انرژی ذخيره شده را آزاد می کنند، نسبت به ساير گسلها، دارای خطر لرزه ای بالاتری هستند.
ادامه مطلب...
تأثير آب و هوا در توزيع جمعيت :
تاثير اقليم بر توزيع جمعيت بصورتي شديد پذيرفته شده است،آب و هوا نه تنها مستثيماً بر ارگانيسم انساني اثر مي گذارد بلکه بطور غير مستقيم از طريق تاثير برخاک نباتات و کشاورزي و حيوانات در پراکندگي اجتماعات بشري نيز موثر واقع ميشود.
تاثير اقليم در نواحي بر توزيع جمعيت
ادامه مطلب...
تراکم جمعيت (population density)
مفهوم تراکم جمعيت که حاکي از رابطه بين تعداد افراد و فضاي تحت اشغال آنها مي باشد، يکي از مفاهيم جغرافياي جمعيت مي باشد که بو سيله جغرافيدانان بکار برده شده است نخستين بار شخصي بنام (هنري دريوري هارنس) در سال 1837 از اصطلاح تراکم جمعيت استفاده کرد.
از آن پس اصطلاح تراکم جمعيت به عنوان وسيله اي براي ارزيابي افزايش و کاهش ومقايسه تراکمهاي موجود و بالقوه جمعيت و در نهايت بعنوان شاخصي براي مقايسه تراکمهاي مساحتي جمعيت به کار گرفته شد.
نسبت جمعيت ساکن به مناطق قابل کشت
ادامه مطلب...
آستارا شهری بندری در ساحل غربی دریای خزر و در شمالیترین نقطهٔ استان گیلان و آخرین نقطهٔ مرزی ایران و جمهوری آذربایجان است. آستارا از شرق به دریای خزر، از شمال به آستارای جمهوری آذربایجان، از غرب به استان اردبیل و از جنوب به شهرستان تالش استان گیلان محدود شدهاست. رود آستارا چای آستارای ایران را از آستارای جمهوری آذربایجان جدا میسازد. بخش اصلی راه شوسه آستارا-اردبیل تقریبا به موازات این رود و خط مرزی کشیده شدهاست. در منطقه آستارا علاوه بر زبان ترکی آذربایجانی، زبان تالشی نیز رایج است ولی در اثر مهاجرتهای زیاد از اهمیت آن کاسته شدهاست.
در محل کنونی شهر آستارا در قدیم روستایی به نام دهنهکنار وجود داشته که از زمان قاجار گسترش یافته و دیگرگون شدهاست
ادامه مطلب...
چابُکسَر یکی از شهرهای استان گیلان در شمال ایران است. این شهر در منتهیالیه خاوری استان از شمال به دریای خزر، از شرق به شهرستان رامسر در استان مازندران،از جنوب به رشته کوه البرز و از غرب به کلاچای محدود است.
چابکسر در حد فاصل استان گیلان و استان مازندران در کوتاهترین فاصله بین کوه و دریا (حداکثر ۱۳۰۰) متر جای گرفته است. به دلیل فاصله کم کوه و دریا منظرهای بسیار جالب و کمنظیر دارد. در گستره جغرافیایی چابکسر ۴ محصول عمده کشاورزی یعنی برنج، چای، مرکبات و کیوی در کنار همدیگر عمل میآیند.
با توجه به خصوصیات جغرافیایی حاکم بر منطقه، یعنی رشته کوه البرز و دریای خزر، چابکسر از نظر جاذبههای گردشگری از تنوع ویژهای برخوردار است.
کــــلاچـــــای یکی از شهرهای استان گیلان در شمال ایران است.
این شهر با جمعیت حدود 50.000 نفر (برآورد ۱۳۸5خ.) در بخش کلاچایشهرستان رودسر قرار دارد. برنج، چای، مرکبات، کیوی، انواع ماهیهای استخوانی خزر از محصولات این شهر و باغات مرکبات و مزارع برنج، سواحل زیبا و مجتمع ساحلی نگین شمال از چشماندازهای زیبای این شهر است.
کلاچای از دیر باز بعنوان بازار داد و ستد محصولات کشاورزان منطقه بوده و پنجشنبه بازار کلاچای مهمترین بازار محلی شرق گیلان است که در آن مردم از شهرها و روستاهای مجاور به عرضه و خرید و فروش محصولات خود میپردازند. شغل اصلی ساکنان آن کشاورزی و صیادی بوده و محصولات عمده آن برنج، چای و مرکبات و کیوی و انواع ماهی است.
ادامه مطلب...
رودسر یکی از شهرهای استان گیلان و مرکز شهرستان رودسر است. قومیت مردم رودسر گیلک است که به زبان گیلکی با لهجه بیه پیش (شرق گیلان) تکلم میکنند. مذهب مردم رودسر ، شیعه علوی اثنی عشری است .
ادامه مطلب...
صومعه سرا شهری در ۲۵ کیلومتری غرب شهرستان رشت است. از شمال به بندر انزلی و رضوانشهر و از جنوب به فومن مرتبط است. محصولات عمده این شهرستان برنج و چای و کرم ابریشم است.
ادامه مطلب...
شهر فومَن یکی از شهرهای استان گیلان است که شهرستان آن از شمال به شهرستان صومعهسرا از جنوب و جنوب غربی به خطالراس رشتهکوههای البرز که مرز حوزههای آبخیز کوهستان مزبور حد طبیعی فومن و طارم است. از شمال غرب به ماسال(طالش) و شرق (رشت) محدود میشود. این شهر با موقعیت جلگهای در میان کشتزارها و باغهای اطراف خود محصور میباشد.
ادامه مطلب...
بندر اَنزَلی یکی از شهرهای ساحلی دریای خزر و در فاصله 37 کیلومتری شهر رشت مرکز استان گیلان است. بندرانزلی بزرگترین و اولین بندرشمالی ایران ، درحاشیه دریای خزر قرارداشته و از این بندر با نام انزلی بارها درتاریخ یادشده وطی قرون متمادی راه مهم ارتباط اقتصادی با تمدن مشرق و مغرب زمین محسوب میشد [۱]
درباره نام بندر انزلی
در دوران سلطنت خاندان پهلوی اسم آن به «بندر پهلوی» تغییر داده شده بود ولی پس از انقلاب ۵۷ اسم دیرین خود -«انزلی» - را بازیافت. روایات متعددی برای نام این شهر وجود دارد از جمله ساکنان قدیمی انزلی روسها بودند که آن را زنزلی نامیدهاند (به معنی بمان و توقف کن ) بنا بر روایتی فرمانده قشون عرب به منظور استراحت سپاهیانش در این مکان گفت انزل یعنی فرود آیید و در برخی مناطق انزلی را به معنی لنگر گاه و یا دروازه مینامند . اما برخی معتقدند دو برادر به نامهای غازان خان و انزل خان بانیان این شهر بودهاند که نام دو بخش شهر انزلی از آنها اقتباس شدهاست.[۲]
ادامه مطلب...
تالش نام یکی از تیرههای آریایی است که سکونت گاه اصلی آنها در البرز غربی از جنوب شرقی جمهوری آذربایجان آغاز شده و تا شمال غربی استان گیلان و استان اردبیل[1] در ایران ادامه دارد.
در استان گیلان زبان خود را حفظ کردهاند. منطقه شمالی تالش را ولایت گشتاسفی[۲])تالش گشتاسبی) نامیده میشد که امروزه در جمهوری آذربایجان قرار دارد.
ادامه مطلب...
بنابه گمانی، تلفظ دقیق این نام رِشت بوده که آن نیز از بن ریسیدن گرفته شدهاست و دلیل این نام گذاری مطرح بودن این شهر در تولید رشتههای ابریشمی دانسته شدهاست.
همچنین گفته میشود در ابتدا رشت به صورت روستایی بزرگ میان یک فضای جنگلی بوده و از آبادیهای کهن ایران بشمار میرفته که نامش در کتاب حدودالعالم به سال ۳۷۲ هجری آمدهاست. در خصوص نام رشت هم نظرات متعددی وجود دارد. از جمله معروف به (بیه) یعنی مصب بین دو رود یا (دارالمرز) یعنی سرزمین پست و گود (جلگه) و یا به نظر علیاکبر دهخدا چون ساخت اصلی شهر در سال ۹۰۰ هجری بوده و کلمه رشت در حساب ابجد ۹۰۰ است این نام را انتخاب نمودند. قومیت مردم رشت گیلک و به زبان گیلکی با لهجه بیه پس تکلم میکنند. مذهب اکثریت مردم شیعه اثنی عشری است ولی تعدادی اقلیت مذهبی از سالهای بسیار دور در کنار دیگر مردم رشت زندگی میکنند.
از دیگر دلایل نام گذاری رشت کلمه «رش» به معنی باران بسیار ریز است. زیرا آب و هوا در این منطقه تقریباً ۸ ماه از سال بارانی است که نوع باران رش بوده و تا ۴ روز در هفته نیز ممکن است ادامه پیدا کند. در این صورت رشت یعنی مکانی که در آنجا باران به صورت مداوم میبارد واژه گیلکی «وارش» که به معنی باران است موید این نکتهاست که این واژه مرکب از وا+رش ساخته شده که اصل کلمهٔ مرکب هم پیشوند «وا» معادل «باز» متبادر کنندهٔ «باز باران» یعنی «باران مکرر»است و این در واقع خصوصیت اصلی این شهر است. رشت مرکب از دو پاره واژة رش و ت است. رش همان گونه که آمد باران ریز و مدام است و ت پسوند جای است در زبان پهلوی به گونهای که تشت یا آتشت به معنی آتشدان است. در نتیجه رشت یعنی جایی که در آن باران ریز و مدام میبارد.
گذشته
حال
ادامه مطلب...
استان گيلان يكي از استان هاي شمال كشور با مساحت 14042 كيلومتر مربع
در 36 درجه و 34 دقيقه تا 38 در جه 27 دقيقه عرض شمالي و 48 درجه و 53 دقيقه
تا 50 درجه و 34 دقيقه طولي شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار گرفته است. درازاي
آن از شمال باختري به جنوب خاوري ، 235 كيلومتر و پهناي آن ، از 25 تا 10كيلومتر تغير
مي كند . رشته كوه هاي البرز با ارتفاع متوسط 3000 متر ، همانند ديواري در باختر و
جنوب گيلان كشيده شده است . كمترين فاصله كوه از درياي خزر (در حويق) نزديك به 3
كيلومتر و بيشترين فاصله آن از دريا (در امام زاده هاشم)حدود 50 كيلو متر است . اين
استان ، از شمال به درياي خزر و جمهوري آذربايجان ، از غرب به استان اردبيل ، از جنوب به
استان زنجان و قزوين و از شرق به استان مازندران محدود مي گردد . بر اساس آخرين
تقسيمات كشوري ، استان گيلان داراي 50 شهر ، 43بخش ، 109 دهستان و 2888 آبادي
و جمعيت آن بر اساس سرشماري سال 1385 ، 861/404/2 نفر است .
ادامه مطلب...
قلعه رودخان عظیمترین دژ نظامی و حکومتی گیلان
ادامه مطلب...