مشهورترين غار دنيا, غار ماموت ( Mammoth ) نام دارد كه در ايالت كنتاكي امريكا واقع شده است . بيش از 250 كيلومتر طول و شامل 200 حفره مي باشد,

غار ماموت

 مشهورترين غار آهكي در ايران, غار علي صدر در استان همدان است كه داراي جلوه هاي بديع و بي نظير است.

غار عليصدر

غارها به 2 نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می شود:

1-غارهای طبیعی:

غارهای طبیعی در اثر عوامل مختلفی چون نفوذ آب در طبقات آهکی، وقوع زمین لرزه یا          چین خوردگی زمین، اثر آبشارها و امواج دریا، وجود آتشفشان یا گدازه های حاصل از آن و انواع غارهای بادی و یخی به وجود می آید. غارهای طبیعی بیشتر در اثر نفوذ آب در طبقات آهکی به وجود می آیند و به فراوانی در دنیا یافت می شوند. تعداد اندکی از آن ها در سنگ های گرانیتی، آتشفشانی و یا سنگ های شنی وجود دارند.

بنابراین اکثر غارهای طبیعی از سنگ های آهکی تشکیل شده که ارتباطی مستقیم با تشکیلات سنگ های رسوبی دارند. منشاء این سنگ ها در اصل شیمیایی یا بیوشیمیایی است و تشکیل دهنده عمده آنها کربنات کلسیم Caco3 می باشد. مهمترین خاصیت سنگ های اهکی انحلال آنها در آبهای محتوی دی اکسید کربن CO2 است.

این گاز ترکیبی از دو عنصر کربن و اکسیژن است که به فراوانی و به صورت گسترده در سطح زمین وجود دارد و همواره در فعل و انفعالات بیولوژیکی شرکت می کند.

(عناصری چون اکسیژن، نیتروژن، هیدروژن و کربن در تمامی موجودات زنده وجود دارد و موجودات برای حفظ انرژی خود با مصرف ترکیب عناصر کربن دار به حیات خود ادامه می دهند).

دی اکسید کربن گازی است که در هوا وجود دارد، این گاز در جایی که سنگ های آهکی در داخل غار تشکیل شده اند، از غلظت بیشتری برخوردار است.

دی اکسید کربن بیش از همه در فضا از بین می رود و از بدو پیدایش در روی زمین مقدار این گاز به تدریج رو به افزایش بوده است.

محلول دی اکسید کربن در آب اسیدکربنیک (H2CO3) تولید می کند. کلسیم محلول در آبها یا ترکیب این اسید کربنات کلسیم به وجود می آورد که در آب قابل حل بوده و طبقات سنگ های آهکی را تشکیل می دهد. سنگ های آهکی احتمالا از دوره پرکامبرین (2000 تا 3500 میلیون سال قبل) وجود داشته اند.

همزمان با تشکیل سنگ های جدید آهکی، سنگ های قدیمی در اثر فعل و انفعالات هوای روی زمین و اسید کربنیک ناپدید می شوند.

البته این فعل و انفعالات ساده نیست و قابل تغییر نیز نمی باشد و نهایتا موازنه های شیمیایی که همیشه در آب وجود دارد، انجام می گیرد.

برقراری موازنه در اثر شرایط خاص به صورت فعل و انفعالاتی از چپ به راست یا از راست به چپ انجام می گیرد. زمانی که فعل و انفعال این فومول از چپ به راست انجام گیرد، در حقیقت آبهای جاری از طریق زمین هایی که دارای پوشش گیاهی هستند، از گاز CO2 غنی شده و به لایه های تحتانی سنگ های آهکی نفوذ می کنند و مقدار مساوی از کربنات کلسیم به محلول بی کربنات کلسیم تبدیل می شود. حال اگر این محلول به داخل غاری جاری شود یا در لایه های سنگ های آهکی نفوذ کند با فضایی که دارای دی اکسید کربن کمتری است، مواجه می شود.

قسمتی از محلول دی اکسید کربن به فضایی که تحت تاثیر ته نشینی کربنات کلسیم است باز می گردد، در این حالت فعل و انفعال فرمول از راست به چپ انجام می گیرد.

در این صورت آب مدت بیشتری نمی تواند تمامی کربنات کلسیم را که به شکل رسوب باقی مانده است، حل نماید، لذا رسوب یا ته نشین نازکی از آهک در سقف یا دیواره غار یا به صورت آهک کریستالیذه آویخته از سقف باقی می ماند.

وقتی که این تشکیلات آهکی که به طور عمودی از سقف به پائین آویزان باشند، آنها را استالاكتیت  Stalactite یا چکنده می نامند.

ته نشین های آهکی به وجود آمده از چکه های آب از سقف به سمت پائین در کف غار رو به بالا می روند که استالاگمیت Stalagmite یا چکیده نامیده می شوند. شکل رشد پیدا کرده آنها یکسان است اما در انتها ضخیم تر و همگی در مقابل جریان هوا یا آب مقاوم هستند. تزئینات آهکی در ایران به نام های پرده ای، سوزنی، جرقه ای، گل کلمی، فندقی، اسفنجی و نقل بادامی وعروف است.

این دو تشکیلات در طول هزاران سال گسترش پیدا می کنند و رشد آنها گاهی فقط به چند سانتی متر در یک قرن محدود میشود که به نظر عده ای از زمین شناسان رشد آنها در هر قرن 5/2 سانتی متر مکعب است. گاهی این دو تشکیلات در طول قرون متمادی بهم رسیده و تشکیل ستونی را می دهند که از سقف به زمین می رسد و این ستون ها گاهی به دیواره غار می چسبد که به آنها جرز Piliers می گویند. آبی که در امتداد طول سقف غار جریان می یابد، بتدریج سقف غار را از کربنات کلسیم می پوشاند که روانه (Coulee) Flow نامیده می شود.

زمانی که آب وارد لایه های زمین می شود، ممکن است در حین حل کردن آهک به رگه هایی از فلزات و مواد معدنی دیگر برخورد کند و مقداری از آن ها را حل کرده و با خود به فضای درون غارها ببرد و در زمان شکل گرفتن تشکیلات آهکی، این رنگ در آن تاثیر بگذارد.

رنگ سفید شیری که در مواقعی به زردی می زند، رنگ خالص تشکیلات آهکی است و دیگر رنگها در نتیجه املاح موجود در کربنات کلسیم است. البته مواقعی پیش می آید که یک قسمت از تزئینات آهکی به چند رنگ دیده می شود که این امر وجود چند نوع ماده مختلف را در درون لایه های زمین نشان می دهد.

این مواد و املاح باعث ایجاد رنگ های زیر می شوند: سیاه رنگ (آهنی)، سبز رنگ (مسی)، قرمز رنگ (هماتیت)، سیاه رنگ (زغال سنگ) و یا نارنجی متمایل به قرمز رنگ (جیوه) می باشد.

عوامل مختلف در حین عمل شکل گیری استالاكتیت باعث به وجود آمدن اشکال غیر عادی آنها    می شود.

این عوامل اندازه و شیب دهانه اصلی، نحوه و جهت نفوذ آب، مقدار اسید آب، درجه حرارت و رطوبت غار، تاثیر جریان هوا و غیره است.

غار لاسکو از جمله غارهای طبیعی بوده و از سنگ های آهکی تشکیل شده است.

این غار به خاطر موقعیت مکانی خاص خود تا به امروز سالم مانده و عوامل ذکر شده در به وجود آوردن قشر کربناته (کربنات کلسیم تبلور یافته ریز بلور) نقش اساسی را داشته است و با توجه به عمق قابل ملاحظه غار و این که غار در دامنه تپه ای وسیع قرار دارد که توانسته است از گزند حوادث محفوظ بماند.

بدنه شکل غار مذکور محلی امن برای اسکان انسان های اولیه بوده است زیرا آنها با اطمینان خاطر و داشتن فرصت و وقت مناسب توانسته اند آثاری گرانبها را از خود بر جا بگذارند و موجب شگفتی انسان های عصر حاضر شوند.

بعضی از غار ها حاوی مقداری گچ و بلورهای گچ هستند، چه به شکل پوسته ای و چه به شکل دسته گلهای سفید که اغلب دیواره و سقف و روی استالاكتیت ها را آرایش می دهند که در نتیجه نفوذ آب به داخل ترکهای صخره ها شکل می گیرند. در این دنیای زیبا و اسرار آمیز، جستجو گران غار هنوز باید درباره شلاین تشکیلات و تزئینات آهکی آموزش بگیرند و پژوهشگران به تحقیق ادامه دهند.

آزمون های رادیو کربن روش بسیار خوبی است که امروزه می تواند در بسیاری از شاخه های پژوهشی مانند ژئولوژی، باستان شناسی، تاریخ گذاری صخره ها، درختان ، مواد معدنی تا سفال و ابزار پیش از تاریخ و حتی مومیایی های مصری به کار رود.

مقدار بسیار کمی از کربن بدست آمده در جوی که دی اکسید کربن در آن وجود دارد، رادیو اکتیو است و از نیتروژن به عنوان نتیجه پرتو افکنی پر انرژی کیهانی شکل گرفته و وزن اتمی آن دو واحد بیش از کربن عادی به فرمول C12 است، بنابراین C14 نامیده می شود.

این کربن رادیواکتیو ماده ای زوال پذیر است، اگر مقدار کامل مشخصی از C14 در محفظه ای محبوس شود، نیمی از مقدار اتم های آن پس از 5568 سیال از میان می روند که این نیمه عمر نامیده می شود. بدین ترتیب مقدار مشخصی از کربن رادیو اکتیو وارد آب ترادش شده می شوند و بخشی از آن، صخره آهکی را حل کرده و می تواند در توف آهکی و تشکیلات راه یابد و در آن باقی بماند. مشکل بعدی اندازه گیری و شناخت نحوه آهکی شدن آن است. اگر قطعه ای از یک استالاكتیت پیدا شود که دقیقا حاوی نیمی از آنچه در رادیو کربن بوده، باشد، این راهیابی تازه شکل گرفته را ممکن است.

تاریخ 5568 سال عمر دهند که معادل نیمه عمر رادیو کربن است و اگر مقدار کمتری در این قطعه استالاگتیت پیدا شود، نشان می دهد که عمر آن بیشتر است. اما اگر این مقدار کمتر باشد، این تشکیلات باید جدیدتر و جوانتر باشد.

در هر 2 حالت C14 موجود که حاوی دی اکسید کربن هوا و خاک است، تغییر نکرده و به میزان نسبتا خوبی تاریخ گذاری آن تائید می شود.

آزمایشات رادیو کربن نشان داده که ماده ارگانیک از آنچه درس زده شده، کهن تر است و در ژئولوژی و دیرین شناسی و باستان شناسی و زمینه های وابسته اهمیت قطعی دارد.

آزمون رادیو کربن صراحتا، عمری بیش از 50000 سال را برای تشکیلات آهکی نشان می دهد.

نمونه های استالاگتیتی که از غارهای زیر دریایی جزیره کفالینیا در دریای ایونی به دست آمده بین 16000 تا 20000 سال عمر دارند.

 منشاء استالاكتیت ها ضاهراً به طور محسوسی کم شده است. گاهی آثاری از سایر مواد رادیو کربن نظیر اورانیوم در غارها کشف می شود.

بعنوان مثال در غاری در جنوب فرانسه، نشانه هایی از تخریب به خاطر فروپاشی اورانیوم وجود داشته است.

گاهی می توان از طریق استالاگتیت های شکسته، بعنوان زلزله سنج طبیعی برای بازگویی لرزه های گذشته زمین و تخریب های مشابه استفاده می کنند.

شکل غارها :

      شکل غارها به وسیله شکاف ها و ترکیب مجزه ای اطراف آن و به وسیله علم آب شناسی (جریان، تهاجم شیمیایی و مواد در حالت تعلیق) و اشکال سطحی و وضعیت سیر تکاملی کلیه توده های صخره ای، تشخیص داده می شود. در میان تعداد بی شماری از اشکال که به وسیله انفجارات زیر زمینی هویدا می شوند، به نوع اصلی قابل تشخیص است که شامل راهرو، چاه و تالار می باشد

الف :راهرو

      عبارتند از یک مجرای افقی با شکل تقریبا متقاطع در امتداد طول آن تشکیل شده است. بخش راهرو توسط رسوبات پر شده است و شامل انواع راهروهای لوله ای – راهروهای بالارو، دره های عمیق (کانیون) و راهروهای شکل گرفته از مجراهای متعدد می باشد.

ب : چاه

      مجرایی است که به صورت عمودی گسترش پیدا می کند. راس آن ممکن است به خارج سطح راه باز کند و نه به یک راهرو یا تالار. اما چاه همیشه دارای مجراهای خروجی رخنه پذیر نیست.

چاه معمولا استوانه ای یا به شکل مخروط بلندی است که تشکیلات آن بر اثر تراوش به داخل یک گروه درزه ایجاد می شود.

ج : تالار

 تالار به معنی بخش عظیم یک راهرو است. از نظر ژئومورفولوژیست ها، تالار راهروی است با یک تقاطع که به وضوح بزرگتر از بخشهای راهرو یا چاه هایی است که تالار به آنها هدایت می شود و در نقطه ای که چندین تقاطع مجرا جمع می شوند، قرار دارد.  

نواحی گردآوری، با دامنه تپه ها و فلات بخش فوقانی منطقه کارست مربوط است. کلیه ترکهای کوچک و بزرگ در حوضچه ها، چاهکها و دهانه غارها، آب جاری در سطح را جذب می کنند. این ناحیه گردآوری ممکن است به سرعت برخلاف ویژگی کارست از عرض گسترده شود، و یک یا چند رودخانه در میان یک منطقه غیر قابل نفوذ جریان یابد، اما اگر منطقه سنگ آهکی غنی باشد، هیچ کارستی زیرزمینی ناپدید نخواهد شد. در مورد نقش این سرچشمه های خارجی نباید مبالغه شود، بزرگترین بخش آب در نظام رودخانه کارست حاوی بارانی است که بر خود سنگ آهک      می بارد.

درون توده سنگ آهک، آب موضعی، انباشته ها را حفظ می کند و ممکن است روی لایه نفوذناپذیر پیشرفت کند. این ذخایر کوچک توسط کانالهای کوچکی که با کانالهای گردآوری بزرگتر، یک جریان بزرگتر را بهم می پیوندند، زهکشی می شوند.

تجسسات غارشناسی نشان داده است که مجراهای گردآوری به طور اتفاقی به شکل منابع آب زیرزمینی با یکدیگر تلاقی می کنند. این بازگشت به سطح، گاهی درون راهروی است که می تواند پیمایش (نقطه یابی) بشود انجام می گیرد، اما اغلب به شکل یک محل ظهور مجدد چشمه یعنی مجرایی که تقریبا عمودی بالا می آید و جریان جویباری رامترها یا حتی ده ها متر زیر سطح   رودخانه ای که به آن می پیوندد، به سطح می آورد. سیر تکامل نظام زهکشی پیچیده و دشوار است. نظام کارست به عنوان شبکه های از درزه های شناور در آب منشاء پیدا می کند. این شبکه به شکل نوعی از سطح ایستابی (سفره آب) سلولی (حجره دار) با زهکشی کند و نقاط بی شماری از خیزآبها و تغییرات کند در جریان آب در می آید.

به تدریج مسیر زهکشی در کناره سنگ آهکی و همزمان، مجراهای زهکشی اصلی از نظر اندازه افزایش می یابد و نقاط خیزآبها از نظر تعداد، کاهش پیدا می کند. شبکه درزه ها از ادامه، باز        می ایستد و به عنوان کانالهای زهکشی و نواحی گردآوری سازمان می یابد.

آب و هوای غارها:

      در بالای سطح ایستابی (سفره آب) در راهروهای بخش فوقانی نظام کارست، حرکات هوا پیرو قوانین معمول است. هوای ذخیره شده در حفره هایی که توده صخره را می پیمایند در دنیا ممکن است ارزش قابل توجهی پیدا کند. این هوا با خارج در بین چند دهانه در بخش فوقانی و تحتانی توده هوا ارتباط دارد. درجه حرارت این توده هوا تقریبا ثابت است، البته جو خارج هنگام ورود این توده هوای زیاد شده، حاوی مقدار معینی بخار آب است و هنگامی که خنک می شود، فشار بخار کاهش می یابد. در تابستان، درجه حرارت هوای گرم وارد شده به غار پایین می آید و مقدار بخار آب به نقطه اشباع نزدیک شده و یا حتی به آن می رسد. در زمستان، هوای نمناک سرد، به هنگام ورود به غار گرم می شود، و نتیجه ای معکوس یعنی کم شدن رطوبت را موجب می شود. این مرحله دوباره گرم شدن کند است و به خاطر تبخیر موثر در جلو سطوح بزرگ یعنی حتی در دیواره ها، حوضچه ها و بسترهای گلی اشباع شده نمناک و عرق کرده غار جای می گیرد. به هر حال به طور کلی رطوبت هوا افزایش یافته است. در این حالت، نظام غار به عنوان یک تنظیم کننده با گرایش به حفظ درجه ای از رطوبت نسبی، عمل می کند.

هنگام بحث پیرامون آب و هوای غار، باید غارهای یخی نیز مورد توجه قرار گیرد.

محاسبات آب و هوایی:

      محاسبات سودمند عبارتند از: درجه حرارتی که ترجیحا به نسبت یک دهم درجه سانتیگراد اندازه گیری شده باشد، درجه حرارت غار و همین طور درجه حرارت رسوبهای آن نیز اندازه گیری       می شود. درجه حرارت رسوبها از قرار دادن یک ترمومتر چند سانتیمتری در درون بستر گلی، به دست می آید. رطوبت: این محاسبه تا حدی ناممکن است، چون هیچ ابزار قابل حملی قادر به محاسبه رطوبت با درستی کامل نیست.

جریانهای هوا:

      ابزار نسبتا گرانقیمتی برای اندازه گیری سرعت جریان هوا وجود دارد. توده هوا، هوای سرد زمستان و هوای گرم تابستان، به خاطر برخورد با دیوارها، که درجه حرارت آنها پایدار مانده است، به اندازه درجه حرارت داخل غار می شود. مرحله تراکم با همین نتیجه عمل می کند. از آنجا که هوای سرد سنگینتر از هوای گرم است، هنگامی که درجه حرارت خارج بالاتر از درجه حرارت غار است، هوای زیرزمین متراکمتر از هوای خارج شده و تمامی توده هوا در غار از دهانه های تحتانی خارج می شود. در دهانه های فوقانی غار، جریان هوا ممکن است به طرف داخل یا پایین احساس شود در حالی که، در دهانه های تحتانی، جریان هوا به بیرون است. در هر صورت، همیشه باید به خاطر داشت که جریان هوا برای تجسس کننده نشانه مهمی به شمار می رود. هوا در بن بست ساکن است، وجود جریان هوا، به هر حال وجود یک حفره نسبتا بزرگ را ایجاب می کند.

دیگر عوامل ممکن است تحت تاثیر سرعت جریان هوا، از نظر افزایش و از نظر ابعاد باشد، باد برخلاف دهانه غار می وزد، یک آبشار (به ویژه نوع تند و شدید آن)، یک شبکه آبخیز باریک یا یک دگرگونی ناگهانی در فشار هوا (جو) را تقویت می کند. این تاثیرات، عموما کوچک یا گذرا هستند. باید توجه داشت که جو در غارها بسیار مرطوب، یعنی نزدیک به اشباع یا حقیقتا فوق اشباع است.

وزش باد در غار:

      همه غار نوردان می دانند قدرتی که باد در داخل غارها می تواند داشته باشد، چگونه قدرتی است. این باد امواجی را در دریاچه های زیرزمینی ایجاد می کند و حبابهای استیلن را به طور آزاردهنده ای به وزش در می آورد. در بعضی از مناطق کوهستانی ممکن است سرعت باد تا 45 کیلومتر در ساعت قدرت داشته باشد. اغلب در داخل غار، یک تندباد یکنواخت وجود دارد، فرکانس و سرعت باد بستگی به فشار هوا در خارج غار دارد. قدرت باد در داخل غارگاهی باید به دقت با بررسی کلیه حفره ها و دست اندازها و توقف طولانی آن در زیرزمین اندازه گیری شود تا بتوان وضع مناسبی را ایجاد کرد. اگر درجه حرارت در خارج غار بالا برود، گردش جریان هوا برعکس می شود و هوای سرد سنگین از دهانه غار به خارج جریان می یابد. چنانچه غاری در منطقه کوهستانی بلندی قرار داشته باشد توسط حفره ای که جریان هوا از آن داخل غار می شود، با سطح ارتباط پیدا می کند. این جریان هوا سرد است، بنابراین درجه حرارت چنین غارهایی معمولا همان درجه حرارت متوسط خارج غار است که زمستانهایی با یخبندان پیشرفته دارد. پس یک غار بزرگ وسیله ای است برای تهویه قوی، حال آنکه غارهای کوچکتر می توانند تحت تاثیر حرکت توده های هوای سرد و گرم قرار بگیرند، ارگانیسم غار خو گرفتن با چنین تغییر شرایط را آموزش می دهد. مثلا خفاشها با قطرات شبنم در حالی که از سقف در حدود 10 متری ورودی آویزان هستند، مشاهده می شوند. در شب که درجه حرارت غار پایین می آید به همان نسبت درجه حرارت بدن جانوران نیز پایین می آید. در صبح، حرارت خورشید به غار وارد می شود و هوای گرم در مسیر کف غار جای هوای سرد را     می گیرد. رطوبت در هوای گرم به صورت شبنم روی پر خفاشهای خفته نشست می کند.

- غارهای مصنوعی:

      این نوع غارها به غارهای دست کن معروفند که تعداد آنها در ایران بسیار است و معمولا برای اهداف خاصی حفر شده اند که عبارتند از:

الف- برای اسکان و زندگی حفر شده اند مانند مجموعه غارهای دست کن در میمند شهر بابک که شهر کوچکی در نزدیکی شهر بابک قرار دارد. در حال حاضر بیش از 5 هزار نفر در این شهر باستانی که از دوره ساسانیان بنا شده زندگی می کنند. محل های سکونتی که در این منطقه در لایه های رسوبی فشرده دوره سوم زمین شناسی ( کرتاسه ) حفر شده اند شامل اتاقها، انبارها، آغل، آشپزخانه و... است.

ب : برای دفاع حفر شده اند که این غارها در مناطق مختلف کوهستانی یا زیرزمینی جهت دفاع حفر شده اند.

ج : غارهایی که جهت برگزاری آئین های مذهبی حفر شده اند و این غارها معمولا در دل کوه ها قرار دارند.

د : غارهایی که خود به خود با استخراج یک معدن و برداشت محصولات معدنی به وجود می آیند.

گونه های گیاهی:

      از آن جائی که نور مورد نیاز در غارها برای عمل فتوسنتز وجود ندارد، می توان گفت که گیاه سبزینه دار غارزی هم در غارها وجود ندارد. بنابراین گیاهان در نزدیکی دهانه غار، در محلی که نور تا اندازه ای وارد می شود یا از نور مصنوعی استفاده می شود، رشد و نمو می کنند.

قارچها:

قارچها در صورتی رشد می کنند که درغار مواد آلی و یا کانی وجود داشته باشند تا به سهولت به وسیله دیاستازی که از خود ترشح می کنند، جذب انجام دهند.

انگلها:

در صورت وجود تکیه گاهی برای رشد و زندگی، انگل ها می توانند یافت شوند. خنک و مرطوب بودن ممکن است برای گونه های از میان رفته، به صورت پناهگاهی باشد.

به عنوان مثال می توان از غار بزرگ اطلس در مراکش نام برد در این ناحیه کنکرسیون هایی از    گونه های کاملا از میان رفته ای از موجودات زنده که از بقایای گیاهی افریقا هستند، یافت می شود.

 

 

 معرفي تعدادي از غارهاي معروف ايران

 غار چال نخجیر

چال نخجبر در8 کیلومتری شمال نراق در استان مرکزی قرار گرفته است.جزو غارهای مرطوب افقی می‌باشد.قدمت آن به 70 میلیون سال قبل ودوره سوم زمین شناسی بر می‌گردد.حدود 18 سال قبل کشف شده است.14 کیلومتر از دالانهاو راهروهای آن ایمن سازی شده و1200متر آن کف سازی ونورپردازی شده و آماده بازدید برای عموم میباشد.

درون غار عموما"کریستالیزه بوده ودیواره های آن پوشیده از اسفنج بلورین است.غار دارای دالانها،دهلیزها،کریدورها و ترازهای متعدد و حوضچه های آب زیبایی می‌باشد.نمونه های نادر رسوبات دولومیتی به مقدار قابل توجهی به صورت لایه های سفید کف این مسیر ها را پوشانده اند.در عمق 60 متری از دهانه غار و در فاصله 140 متری آن دریاچه عمیقی وجود دارد.

غار قوری قلعه

در فاصله 87 کیلومتری کرمانشاه به سمت پاوه به عمیق ترین  غار آسیا می‌رسیم که عمرش به 65 میلیون سال می‌رسدوحدود 30سال قبل مورد شناسایی قرار گرفته است. این غار بیشتر شبیه یک تونل میباشد که از زیر آن آب با عمق حدود 2متر جاری میباشد .فعالیتهای رسوبات آهکی منجر به تشکیل استلاکتیت ها واستلاگمیت های بسیار زیبا و تالارهای متعددومسیرهای دیدنی گردیده است.طول این غار 13 کیلومتر وستون  فقرات آن 3140 متر میباشد و در حال حاضر حدود 500 متر آن ایمن سازی  ونور پردازی شده است که شامل تالارهای مریم وکوهان شتر می‌باشد . آماده بازدید عموم می‌باشد . قسمت های دیگر مسیر برزخ که از نقاط خوفناک غار می‌باشد وتالارهای بلور وعروس می‌توان نام برد.ازخصوصیات این غار وجود آثار زندگی از حدود 8 هزار سالا قبل تا بحال در این محل می‌باشد.که از آنها می‌توان از جمجمه مربوط به دوره پارینه سنگی، 2قطعه شیی کتیبه دار دوره ساسانی،ظروف نقره ای بیضی ومدور که منقوش به پرندگان در حال شکار و طرح اسطوره ای شیر ، نقش تزیینی اسلیمی ‌و گل های لوتوس ،نام برد.

غار کتله خور

      در 80 کیلومتری جنوب خدابنده در دامنه کوه ساقیزلو در جنوب شرقی شهر گرماب از استان زنجان قرار گرفته است.این غارکه  در 100 کیلومتری غار علیصدر ودر راستای آن قرار گرفته و عمری معادل آن دارد . در ابتدا حاوی آب بوده ولی تشکیل طبقات منجر به نفوذ آب به طبقات زیرین شده وبه غاری تقریبا" خشک تبدیل شده است.

      غار در سال 1340 توسط کمالی زنجانی به ثبت رسیده ودر سال 1365 مورد کاوش اساسی قرار گرفته است و تا بحال حدود 30 کیلومتر از دالانهای متعدد آن شناسایی شده و مسیری تقريباً 2  کیلومتری برای بازدید آماده میباشد . رسوبات آهکی زیبایی که در بعضی نقاط به هم رسیده و نقش ستون را برای غار بازی میکنند در دالانها ودهلیز ها وتالارهای غار خودنمایی میکنند . میدان شیر خوابیده،میدان بیستون، میدان چهل ستون،سه راهی کوهی،میدان پنج شیر تالار عروس....قسمتی از زیباییهای این غار است.در میدان ستونها در کوی هفت دستگاه هفت قندیل در کنار همدیگر قرار گرفته اند که با ضربه زدن به هر کدام صدای یک نت موسیقی به گوش میرسد
غار کتله خور از غارهای منحصر بفرد چند طبقه دنیا مباشد تا بحال 3 طبقه آن شناسایی شده وگمان می‌برند که 7 طبقه داشته باشد.استلاکتیت ها واستلاگمیت های در گذرگاههای غار دیده می‌شود که در رنگهای مختلف وبطور شفاف دیده میشود که مورد اخیر از اختصاصات کتله خور میباشد.100 متر ابتدایی غار محل زندگی انسانهای نخستین بوده و80 اسکلت از آنها که پیدا شده همچنان در این محل نگهداری می‌شود.

 

غار سهولان

این غار در 35 کیلومتری شهرستان مهاباد ودر جاده مهاباد –بوکان از استان اذربایجان غربی قرار گرفته است . قدمت آن به دوران دوم زمین شناسی وحدود70 میلیون سال قبل می‌رسد . در زبان کردی سهول به معنای یخ می‌باشد و کنایه ای از زمستانهای سخت محل می‌باشد.
اولین بار زاک مورگان 90 سال قبل با کمک اهالی محل از راه آبی وارد شده واز سمت خشکی خارج شده است ونقشه ای از آن کشیده که تا حدودی با آن مطابقت دارد.بعدا"در سالهای1350و1370بار دیگر غار مورد شناسایی قرار گرفته است . این غار از انواع آبی –خاکی میباشد که300متر از مسیر آبی و250متر از مسیر خشکی آن کشف گردیده است.

غار در ارتفاع 2000 متری قرار گرفته و هوایی سرد و مرطوب دارد از دهانه ورودی لانه کبوتران  که وارد می‌شویم باید 106 پله به سمت پایین رفته تا به اسکله قایقها برسیم و با آن از سه تالار و راهرو گذشته و در طی مسیر از رسوبات آهکی که به اشکال متنوع و زیبا شکل گرفته اند مثل خوشه انگور،هشت پا،لاکپشت، دلفین و.. تا به تالار اصلی که چهارمین و بزرگترین تالار می‌باشد برسید که، ارتفاع سقف حدود 50 متر .25 متر عمق دریاچه و500متر وسعت آن می‌باشد وپس از آن به قسمت خشکی ودالانهای تنگ و باریک رسیده و از دهانه فرعی  کونه مانلان پس از بالا رفتن از 170 پله خارج می‌شوید.

پیداشدن سفالهایی مربوط به دوره اشکانی وجام مسی پیه سوز دوره ایلخانیان نشانه های استفاده از این غار از قدیم الایام می‌باشد در دوره معاصر نیز روستاییان بخاطر تجاوزات روسها مدتی در این غار زندگی  کرده اند.

 

غار عليصدر

 

      در عمق ارتفاعات موسوم به ساري قيه پديده اي شگفت آور و شاهكاري اعجاز انگيز نهفته است كه به لحاظ زيبايي سحر انگيزش بر تارك جاذبه هاي طبيعي جهان آفرينش مي درخشد.  جاذبه اي زيبا و با شكوه كه در هيچ كجاي آن نظير ندارد، اين گنجينه پر رمز و راز كه طي ميليونها سال شكل گرفته و پديد آمده است . دنياي زير زميني و افسانه اي ست به نام غار عليصدر .

غار عليصدر در فاصله 75 كيلومتري شمال غربي همدان در طول جغرافيايي 48 درجه و 18 دقيقه و عرض جغرافيايي 35 درجه و 18 دقيقه قرار دارد ، و در مجاورت روستايي به همين نام واقع شده از چگونگي پيدايش روستاي عليصدر شواهد دقيقي در دست نيست. اما بر اثر شواهد موجود سابقه آباداني آن به گذشته هاي دور مي رسد . كوهي كه غار عليصدر در آن واقع شده در قسمت جنوبي روستا و چسبيده به آن است .

غار عليصدر از معدود غارهاي زيبا جهان به شمار مي رود . اين غار در اين منطقه از سنگهاي آهكي تشكيل گرديده كه اين سنگها در زمان ژوراسيك و به حدود 130 ميليون سال پيش بر مي گردد. در قسمت زير سنگهاي آهكي مزبور سنگهاي اسليتي قرار دارند كه اين سنگها پي سنگهاي آهكي غار عليصدر را تشكيل مي دهد. غار عليصدر از جمله غارهاي زيباي جهان به شمار مي رود كه فرآيند هاي تكتونيكي پايان ژوراسيك يا به عبارت ديگر فرآيند تكتونيكي پايان كرتاسه تشكيل گرديده اند. فرآيندهاي تكتونيكي منطقه را مي توان بر اساس نوشته هاي زمين شناسي به پايان ژوراسنك به فاز كوهزايي كميرين به عبارت ديگر به فاز كوهزايي پايان كرتاسه ، فاز لارامين ارتباط داد .

      نحوه چگونگي به وجود آمدن اين غار به اين صورت بوده است كه در ابتدا در پايان دوره ژوراسيك اولين فاز چين خوردگي در اين منطقه به وقوع پيوست كه در اثر آن سنگهاي اين منطقه چين خورده و از آب خارج شدند، در اثر اين چين خوردگي شكستگي هاي عظيمي در داخل اين سنگها شكل گرفت كه اين شكستگي ها امروزه مقدار زيادي كاملاً قابل تشخيص هستند. و يكي از عوامل به وجود آورنده اين غار به شمار مي روند، در تشكيل و تكوين اين غار چندين نقطه نقش بسزايي داشتند پس از فرآيندهاي تكتونيكي در اين منطقه روزنه هاي ريز و درشتي در روي اين سنگهاي آهكي شكل گرفتند كه از طريق اين روزنه ها آب از سطح زمين به درون اين سنگها نفوذ پيدا كند ، از طريق اين روزنه ها آبهايي كه از سمت بالا به سمت داخل غار مي آيند سنگهاي مسير خود را حل نموده و با خود به سمت داخل غار آورده كه طي ميليونها سال در اين منطقه شكل گرفته است

در سال 1373 براي بازگشايي دهانه غار به منظور راحتي عبور و مرور بازديد كنندگان تعدادي اشكال سفالي در منطقه پيدا شد كه نشان مي دهد اين محل 900 سال پيش مورد استفاده و اسكان بوده است از جمله اشياي پيدا شده يك قمقمه سفالي، پيرسوز سفالي لعاب دار كه نقوش روي آن به صورت قالبي از مشخصه دوره سلجوقي مي باشد.

دهانه غار عليصدر در ارتفاعي پايين تر از سطح كوه ساري قيه قرار دارد و پس از ورود به غار عليصدر به محوطه اي نسبتاً وسيعي مي رسيم كه رسوبات كربنات قابل روئيت در سقف و       ديواره هاي آن  نمايان گر آن است كه در گذشته در اين محوطه آب بوده است.

ساحل درياچه درون غار حدود 50 متر با اين محوطه فاصله دارد و سطح آن چندين متر پايين تر از خشكي قرار گرفته است . محيطي آرام با هوايي مطبوع و ديدني هاي چشم انداز، منظره داخل غار هوايي سبك و حالت سكون مطلق دارد ، درجه حرارت در همه جاي غار در تمامي فصول ثابت و حدود 12 درجه سانتي گراد بالاي صفر است.

محوطه ي غار عليصدر از تعداد زيادي تالار بزرگ و كوچك و پيچ در پيچ تشكيل شده است كه از طريق دهليزها و دالانهايي مشبك به يكديگر مرتبط مي شوند، عرض غار در برخي قسمتها 50 تا 60 متر در بعضي نقاط بين 5/1 تا 2 متر است . ارتفاع سطح غار عليصدر از سطح آب تا 15 متر در نوسان است.

 سقف غار پوشيده از استالاكميت هايي است كه هر يك از زيبايي خاصي برخوردار است. در كف و نقاطي كه آب وجود ندارد  استالاكتيت هاي متنوع به وفور ديده مي شود و رسوبات آهكي به رنگهاي مختلف تمام سطوح را پوشانده است . اين قنديل ها به علت نفوذ آب از سقف غار به داخل غار و تبخير آن به تدريج شكل گرفتند كه در داخل آن  مجرايي ست كه آب در آن قرار دارد . نحوه تشكيل استلاكميت ها آبهايي كه از بالا به كف غار مي چكند چون اين آبها داراي املاح آهكي هست و در كف غار آبها تبخير مي شود، املاح آهكي در آنجا رسوب پيدا مي كند كه در طي ميليونها سال اين سنگها تشكيل مي شود. از وصل شدن استالاكميت ها و استالاكتيت ها ستون هايي بزرگ به وجود مي آيد.

تشكيل استالاگميت ها و استالاكتيت ها در داخل غار شبيه به شكلهايي مي شود كه انسان براي هر يك از آنها اسمي گذاشته است به عنوان مثال در غار عليصدر از استالاگتيت كه از سقف آويزان شده شبيه پنجه عقاب مي باشد.

در قسمتي از غار كه استالاكميت و استالاكتيت به هم وصل شده و تشكيل ستون را مي دهد  و چون در يكي از قسمتهاي غار همان يك ستون وجود دارد به عنوان ميدان تك ستون نام گرفته است. عمق آب در اين منطقه 8 متر و ارتفاع ستون 12 متر مي باشد. 8 متر از اين ستون در داخل آب و 4 متر از سطح آب تا سقف غار مي باشد.

يكي ديگر از تشبيه هايي كه در غار وجود دارد شباهتي به پنجه شير ، ديگري تمساح يا سوسمار سنگي ، آبشار سنگي، گل هاي سوزني ، سنگ جوجه تيغي ، گل كلمي و ..

 

بزرگترين استالاكميت در غار عليصدر

از مجموعه رشته آبهايي كه در درون غار عليصدر درياچه بزرگي به وجود آمده است كه سطح بيشتر غار را در بر گرفته است، آبي سرد و زلال . آب درياچه بدون رنگ و بو است به دليل املاح آهكي بسيار غير قابل شرب مي باشد و هيچ آثار حياتي در داخل آب وجود ندارد.

عمق آب در مكانهاي مختلف متفاوت و از عمق 1 متر تا 10 متر متغير است، سطح آب داراي نوساناتي است كه آثار آن بر روي ديواره هاي غار به خوبي مشهود است ، ميزان آب در مواقع پرباران بين 5/0 تا 1 متر بالا مي آيد، آب غار عليصدر از چشمه هاي زير زميني و به مقداري هم از سقف به ويژه در فصل زمستان به علت انباشت برف را شامل مي شود.

تمامي قسمتهاي غار عليصدر هنوز كشف نشده است و گفته مي شود در يكي دو شبكه تا حدود 10 الي 11 كيلومتر پيشروي شده است و حتي در بعضي از كانالها پس از رسيدن به انتهاي آب به خشكي رسيده و پس از طي مسافتهاي طولاني دوباره به آب رسيده اند، ولي به طور رسمي 2100 متر از طول غار شناسايي شده است . غار عليصدر به سه قسمت پياده روي – قايق راني و غارنوردي تقسيم شده است .

 

 

 

منبع :

پايگاه ملي داده هاي علوم زمين

بازديد شخصي از غار عليصدر و سخنان ليدر گروه  http://s-vahdati.blogfa.com

 

 

نظرات شما عزیزان: