-

كاهش زنان منجر به كاهش باروري و كاهش جمعيت ميشود

كاهش مردان منجر به كاهش فعاليت اقتصادي و افت توليد و ارائه خدمات مي شود

پس با توجه به وظايفي كه زنان و مردان هر جامعه اي مطابق با فرهنگ آن بر عهده دارند ، توزيع متعادل آنها در سطح آن جامعه كاملا ضروري و اجتناب ناپذير است

                                                                       تعداد مردان
sex ratio=    --------------- * 100
                                                                   تعداد زنان

اين نسبت در بدو تولد براي كليه جوامع بشري بين 103-105 است
يعني به ازاي هر يكصد نفر دختر ،103-105 پسر متولد مي شود
اما بعد از تولد نسبت تغییر می کند

اين نسبت را بطور جداگانه براي سنين يا گروههاي مختلف مي توان محاسبه كرد

بهم خوردن تركيب جنسي طي زمان بدلايل زير است:

lاختلاف در مواليد

lاختلاف ميزان مرگ و مير

lمهاجرت

نسبت جوانی جمعیت در کشورهای در حال توسعه بیش از 40% و در کشورهای پیشرفته صنعتی 25% وکمتر است.

l هر جمعیتی که نسبت افراد 65 سال و بالاتر از ان بیشتر از 10% باشد جمعیت سالخورده به شمار می آید.

این نسبت در کشورهای در حال توسعه حداکثر 5% است ولی در کشورهای پیشرفته صنعتی به10% تا 16% هم می رسد.

تركيب سني جمعيت

lبا تمركز جمعيت در سن پايينتر باربيشتري بر دوش جمعيت فعال از نظر اقتصادي قرار مي گيرد زيرا با افزايش شديد نياز به زمينه هاي آموزشي ،اشتغال،مسكن،شرايط بهداشتي و... روبرو مي شويم

lافراد در سنين 64-15 سال را افراد در سنين كار (توليد كننده) يا نيروي فعال ميگوييند و افراد كمتر از 15 سال و بيشتر از 64 سال را افراد وابسته (مصرف كننده ) يا جمعيت سربار گويند

lنسبت وابستگي= جمعيت مصرف كننده به جمعيت توليد كننده ضربدر 100

lهر قدر اين نسبت كوچكتر باشد جامعه از نظر اقتصادي وضع بهتري دارد زيرا فعاليتهاي توليدي گروه توليد كننده بجاي آنكه صرف تغذيه و نگهداري مصرف كننده ها شود براي توسعه و افزايش فعاليتهاي اقتصادي بكار مي رود

هرم جمعیت

lنموداری است که بطور خلاصه ساختار سنی و جنسی آن جمعیت را بیان می کند . چون اغلب به شکل هرم می باشد هرم سنی –جنسی نامیده می شود.

lدر هرم سنی جنسی، آثار و نتایج وقایع و رویدادهای جمعیتی گذشته مانند جنگ، مرگ و میر ناشی از همه گیری ها،بحرانهای اقتصادی و مهاجرت مشهود است.

lشکل عمومی هرم

اطلاعاتی در مورد سن،توازن جنسی بین مردان و زنان

lسن جمعیت

در جمعیت جوان قاعده هرم پهن و راس آن تیز است

lمهاجرت

از آنجایی که بیشتر افرادی که مهاجرت می کنند افراد جوان و بالغ هستند یک برون کوچی قابل ملاحظه می تواند سبب مسنتر شدن جامعه گردد و بالعکس یک درون کوچی می تواند سبب جوان تر شدن جامعه گردد.

هرم سني

lبراي درك بهتر ساخت سني و جنسي جمعيتها و مقايسه آنها با يكديگر از نمودارهايي بنام هرم سني استفاده مي شود

lانواع هرم سني:

مثلثي شكل (قاعده پهن و راس تیز)

استوانه اي شكل (پایه کم عرض تر و راس پهن تر)

گلابي (گنبدي)شكل

یا (هرم سنی جمعیت جوان)

lكشورهاي پيشرفته بدليل نرخ رشد پايين هرم سني استوانه اي دارند كه نشانه كاهش جمعيت در گروههاي سني جوان و افزايش در گروه سني بالاتر و سالخوردگان است مثل ژاپن یا (هرم سنی جمعیت سالخورده)

lكشورهاي توسعه يافته و كشورهاي در حال پيشرفتي كه برنامه تنظيم خانواده را با جديت پيگيري مي كنند هرم سني گلابي شكل دارند كه حد واسط مثلثي و استوانه ا ي است مانند کره،مالزی و سنگاپور

هرم سنی کشور ایران به سمت گنبدی شکل پیش می رود

باروري

توان بالقوه زاد و ولد يك زن يا يك گروه از زنان كه در يك سال چند فرزند متولد مي شود

عوامل موثر بر باروري

شرايط محيطي اقليمي

در مناطق با ارتفاع بالاتر و فشار كم هوا ، لقاح پايينتر

در مناطق گرمسير سن بلوغ دختران، پايينتر

شرايط اقتصادي

دراقتصاد پايين شرايط بهداشتي نامناسبتر و دسترسي كمتر به مركز بهداشتي در نتيجه امر آموزش در زمينه كنترل كاهش يافته و زادو ولد بيشتر مي شود

شرايط اجتماعي

دوره زندگي مشترك – همگاني بودن ازدواج – ازدواج زود هنگام – سطح سواد – سنتهاي اجتماعي – اعتقادات مذهبي

سياستگزاريهاي كشوري

مرگ و مير

وراثت

نژاد

جنس

تغذيه

مهاجرت

برخي شاخصهاي جمعيتي

ميزان مرگ ومير عمومي

ميزان مرگ ومير براي سن يا گروه سني خاصي

ميزان مرگ ومير اطفال

ميانگين سن اميد به زندگي(درايران 61و جهان 66سال)

شاخص ميزان مواليد

ميزان رشد ساليانه جمعيت

ميزان باروري عمومي

ميزان باروري زناشويي

ميزان باروري كل

رشد طبیعی جمعیت :(Natural Growth Rate(NGR

تعریف: عبارت از این است که هرسال به ازای هر هزار نفر جمعیت چند نفر به جمعیت اضافه خواهد شد.

*میزان خام تولد: (Crude Birth Rate(CBR

تعریف : تعداد کودکان زنده به دنیا آمده به ازای هر هزارنفر جمعیت برآورد شده دروسط سال ؛ دریک سال معین.

میزان باروری عمومی : (General Fertility Rate(GFR

میزانهای باروری اختصاصی سنی : (Age Specific Fertility Rat(ASFR

میزان باروری کلی : (Total Fertility Rate(TFR

میزان باروری کلی نکاحی: (Total Mirital Fertility (TMFR

میزان تجدید نسل ناخالص : (Griss Repeproduction Rate(GRR

تعریف : نشان دهنده تعداد دخترانی است که یک زن ازدواج کرده بدنیا خواهد آورد به شرط آنکه درسراسر عمر باروری خود به الگوی باروری کنونی ادامه دهد

میزان تجدید نسل خالص : (Net Repeproduction Rate(NRR

میزان مرگ خام :(Crude Death Rate(CDR

تعریف : تعداد مرگهای ناشی از کلیه علل درهزار نفر جمعیت دروسط هرسال ودریک منطقه معین

میزان مرگ مرگ مادران به دلیل عوارض بارداری و زایمان:

میزان مرگ و میر اختصاصی سنی برای هر دو جنس و کل : (Age Specific Death Rat(ASDR

تعریف: نشان دهنده تعداد مرگهای اتفاق افتاده در یک گروه سنی خاص به ازای هر هزار نفر جمعیت همان گروه سنی خاص در مدت یکسال

میزان مرگ اختصاصی علتی در گروه سنی کمتراز5 سال

سياستهاي جمعيتي

مجموعه اصول و تدابيري كه چگونگي و حدود فعاليت را در امور جمعيتي و يا اموري كه نتايج جمعيتي دارد تعيين ميكند.اين سياستها ميكوشد تا راه ايجاد تعادل بين جمعيت و عوامل اقتصادي –اجتماعي را هموار كند و امكانات هر چه بيشتر ي براي رفاه افراد جامعه فراهم نمايد

تعریف : نشان دهنده تعداد مرگ مربوط به علت مورد نظر درکودکان کمترازپنج سال درعرض یکسال به ازای هرصد هزار نفر ازکودکان زیرپنج سال درهمان سال .

تعریف: نشان دهنده تعداد مرگهای اتفاق افتاده در مادران باردار به علت عوارض بارداری وزایمان درعرض یکسال به ازای هر صدهزار تولد زنده

تعریف : نشان دهنده تعداد دخترانی است که یک دختر تازه زاده شده به فرض ثابت ماندن میزانهای میرایی و باروری اختصاصی سنی ؛ درطول زندکی خود خواهد زایید

تعریف : نشان دهنده متوسط تعداد کودکانی است که یک زن ازدواج کرده بدنیا خواهد آورد به شرط آنکه درسراسر عمر باروری خود به الگوی باروری کنونی ادامه دهد .

تعریف : نشان دهنده متوسط تعداد کودکان یک زن است به شرط آنکه آن زن بامیزانهای کنونی هریک ازگروههای سنی زنان درسراسر سن باروری خود به زاییدن کودک ادامه دهد .

تعریف : تعداد کودکان زنده بدنیا آمده در یکسال بازای هزار زن درهریک از گروههای اختصاصی سنی

تعریف : تعداد موالید زنده درهزار زن گروه سنی 15 تا 49 سال دریک سال معین .

ميزان تجديد نسل خالص

مهاجرت داراي تاثيرات + و – در هر دو جامعه مهاجرپذير و مهاجر فرست مي باشد

شيوه زندگي

بررسي دگرگونيهايي كه در طول زمان معين در جمعيت يك منطقه رخ مي دهد حركات جمعيتي نام دارد . صرفا حركات جغرافيايي (مهاجرتها) نمي باشد بلكه هرگونه عاملي كه بر تعداد جمعيتها تاثير بگذارد را در بر ميگيرد

حركات جمعيتي